[5] Thiết kế Kiến trúc, Thiết kế Nội thất và Thiết kế Cảnh quan - Sự khác biệt?

(Vietnamese - no English)

Naman Retreat Resort - VTN Architects (N Quang Dau - MODS, was one of Project Architects)

Thỉnh thoảng mình gặp khách hàng hoặc người quen hỏi về vấn đề này. Nếu là người quen thì hỏi là "Ngày trước cháu - em học kiến trúc à?” , “Nghành gì kiến trúc?”, “Học nghành thiết kế công trình à, là thiết kế cả nhà ấy hả? Vậy là phần nội thất mình cũng thiết kế hay ai thiết kế?”  Nếu là khách hàng thì cũng có những câu hỏi tương tự như trên, ngoài ra còn có những câu hỏi sau “Trong hợp đồng thiết kế có kèm theo thiết kế nội thất không?”,  “Anh chị không thuê thiết kế nội thất riêng đâu, cái ấy tốn tiền lắm, nhưng em xem giúp được phần nào thì tư vấn cho anh chị?”. Khách hàng một số không hiểu còn số khác thì lo rằng làm nội thất sẽ tốn thêm tiền trả cho nhà thiết kế, do đó họ mặc định luôn chúng tôi thiết kế hình khối ngôi nhà, các mặt đứng và mặt bằng chức năng, còn họ tự lo phần nội thất (?). Phần cảnh quan thì hiếm lắm, gần chẳng có ai hỏi, dường như phần nhiều khách hàng nghĩ rằng phần vườn tược là việc của chủ nhà, trừ khi việc bố trí cây xanh là một phần chắc chắn gắn vào việc thiết kế kiến trúc của ngôi nhà như là dàn cây leo hay một số tiểu cảnh. Vậy tiếp theo xin phép được giải thích rõ như chủ đề bài viết là “Thiết kế Kiến trúc, Nội thất và Cảnh quan - Sự khác biệt?” nhằm để khách hàng chúng ta hiểu rõ, thậm chí sự giải thích này cũng có ích cho những người thiết kế. Ngoài ra cũng xin phép thu gọn sự giải thích trong phạm vi nhà ở vì căn bản thành phần nào trong xã hội cũng quan tâm đến nhà ở, mặt khác một số lượng lớn xem căn nhà như là sự đầu tư xây dựng lớn và duy nhất trong cuộc đời họ nên họ rất muốn hiểu thêm về lĩnh vực xây dựng và các dịch vụ thiết kế. Ở cuối bài cũng có phần Hỏi - Đáp để làm rõ vấn đề khi đặt chúng trong mối quan hệ cụ thể là Chủ nhà và Người thiết kế.

1 - Định nghĩa sơ lược và sự khác biệt

Thiết Kế Kiến Trúc là thiết kế thẩm mỹ tổng quan ngôi nhà bao gồm cả hình dáng và chi tiết vỏ bọc ngoài công trình, công năng phòng ốc và nội thất bên trong. Bên thiết kế kiến trúc cũng phải để ý đến vấn đề thẩm mỹ tổng thể căn nhà trong đó có vườn tược cảnh quan. Ngoài ra các kiến trúc sư (KTS) cũng có trách nhiệm bố trí những cơ cấu sau, tuy rằng không phải tính toán sự đảm bảo cho chúng, đó là kết cấu, hệ thống cơ - điện - cấp thoát nước (thường gọi là “điện – nước” hay “MEP”). Như vậy trong Thiết kế Kiến trúc là đã bao gồm cả Thiết kế Nội thất và Thiết kế Cảnh quan.

---

Thiết Kế Nội Thất khi được nhắc riêng là một chuyên ngành thiết kế riêng có liên quan đến thiết kế kiến trúc chung, người thiết kế trong nghành này học kỹ và phát triển chi tiết hơn ở các chủ đề thiết kế, phong cách nội thất. Nhìn chung người thiết kế nội thất thường được thuê làm đối với công trình có sẵn kiến trúc cũ, bởi công trình kiến trúc mới thì nội thất của công trình đó thường đươc định hướng bởi kiến trúc sư thiết kế công trình đó.

---

Thiết Kế Cảnh Quan cũng được giải thích tương tự như thiết kế nội thất - là một chuyên nghành riêng. Khác với thiết kế nội thất có thể xem như một chuyên nghành được tách ra từ thiết kế kiến trúc thì thiết kế cảnh quan luôn cần đến ở bất cứ phạm vi nào mà đôi khi không cần sự xuất hiện của công trình kiến trúc chủ đạo nào đó. Nếu như Thiết kế Nội thất xuất phát từ Thiết kế Kiến trúc thì Thiết kế Cảnh quan có thể xem là xuất phát từ Thiết kế Quy hoạch khi mà các bản quy hoạch cần có các thiết kế chi tiết hơn cho các vùng quy hoạch nhỏ hơn, do đó mà cần đến một chuyên nghành riêng là Thiết kế Cảnh quan. Tuy nhiên nếu là trong phạm vi khuôn viên của một công trình kiến trúc, thì thiết kế cảnh quan là việc mà KTS của công trình đó phải đảm nhiệm, ít nhất thì KTS ấy định hướng sơ lược cho nó.

2 - Hỏi - Đáp

Khi nhận hợp đồng thiết kế nhà, chúng tôi (KTS) có vẽ phần nội thất và cảnh quan không?

----

Xin phép trả lời cho phần nội thất, câu trả lời cho cảnh quan là tương tự. Câu trả lời là "Khi nhận thiết kế một ngôi nhà chúng tôi phải quan tâm đến thiết kế nội thất, tuy nhiên mức độ chi tiết đến đâu là tùy vào yêu cầu về công việc và thỏa thuận của hai bên. Nếu yêu cầu thiết kế chi tiết đến mức độ như các bản vẽ kỹ thuật kiến trúc thì khi ấy phần Thiết kế Nội thất có thể được xem như là một chuyên nghành tách riêng ra như định nghĩa về chuyên nghành Thiết kế Nội thất ở trên.” Thật vậy, trước hết trên phương diện trách nhiệm và quyền lợi thì thiết kế nội thất là trách nhiệm và quyền lợi của KTS khi mà chúng tôi phải để ý đến thẩm mỹ tổng thể của ngôi nhà, cũng như nên được tạo điều kiện để làm cho sản phẩm sáng tạo của người thiết kế tốt nhất có thể. (Nói vậy nhưng chúng tôi không quá nghiêm trọng đòi hỏi quyền này cũng như chúng tôi phải xứng đáng với nó.) Nếu như với cảnh quan thì nhiều khi KTS không tham gia thì vẫn đẹp, vì tổng thể tự nhiên nó có màu xanh mát làm nền cho công trình thì cũng đã ổn rồi, nhưng phần nội thất nếu khách hàng chúng ta tự làm thì rất khó để hợp với ý tưởng chung của tổng thể kiến trúc. (Tuy rằng chúng tôi cũng thừa nhận rằng có những khách hàng có thẩm mỹ rất cao, có thể họ đi đây đi đó nhiều, tìm hiểu nhiều, trong trường hợp này có khi người viết bảo vệ khách hàng hơn là một số người thiết kế hoặc là quá trẻ hoặc là thiếu trách nhiệm, kể cả chính chúng tôi, bởi phạm vi của vẻ đẹp là rất rộng, chúng ta nhiều khi có kinh nghiệm nhưng cũng phải cập nhật thêm trong quá trình hành nghề.)

Kon Tum Wedding Restaurant - VTN Architects (N Quang Dau - MODS, was the Project Architects

Nếu không có nhiều chi phí để ký hợp đồng thiết kế nội thất trọn gói thì phần nội thất có thể đẹp không?

----

Thực tế là đời sống người dân Việt Nam tuy có nhiều người rất giàu hoặc siêu giàu nhưng một phần đông còn phải dè dặt trả thiết kế phí và trả ngân hàng nhiều năm sau khi xây nhà xong, một số khác chỉ xây nửa căn nhà sau nhiều năm mới xây tiếp, chứ chưa nói gì đến một hợp đồng thiết kế chi tiết nội thất. Đúng vậy, khi ấy khách hàng không có nhiều chi phí để trả thêm cho các thiết kế nội thất thì bên thiết kế đành phải giảm số lượng bản vẽ phần nội thất. Vậy như câu hỏi trên, liệu có đẹp không? Câu trả lời là hai bên hoan hỉ hợp tác với nhau thì công trình vẫn tốt. Khi ấy số lượng bản vẽ nội thất giảm tuy nhiên khách hàng có thể căn cứ vào một số bản vẽ phối cảnh điển hình để làm đúng như thiết kế định hướng và trong quá trình thi công các bạn luôn theo như vậy, nếu thiếu bản vẽ chi tiết chúng tôi sẵn sàng túc trực điện thoại, hẹn gặp chủ nhà và giúp đỡ họ, sẵn sàng đến công trường để nắm rõ các vấn đề đang diễn ra và cùng thảo luận. Chứ trường hợp phổ biến và KTS không hề mong đợi nữa đó là khách hàng chỉ yêu cầu phần phối cảnh kiến trúc chung của khối nhà, mặt bằng chức năng, các mặt đứng, các mặt cắt và chi tiết hoàn thiện, không cần phần nội thất. Trường hợp này thì các KTS cũng thường nhận thiết kế nhưng thực ra mà nói chỉ hi vọng ngôi nhà có hình dáng ổn, hợp quy hoạch, mặt bằng chức năng hợp lý, chứ không hề hi vọng có một sản phẩm kiến trúc hoàn thiện khi nhìn nhận trên phương diện thiết kế thẩm mỹ kiến trúc.

---

Liên quan đến câu hỏi và câu trả lời trên, nếu ký hợp đồng thiết kế mà trong đó số lượng bản vẽ nội thất không đầy đủ thì như KTS vừa trình bày, phần bên Thiết kế giúp đỡ thêm để công trình được tốt hơn thì có tính chi phí không?

----

Câu trả lời thực ra đã có ở trên nhưng trước hết phải đi vào phần bờ-rem của hợp đồng để các bạn hiểu hơn. Hợp đồng trọn vẹn là Hợp đồng thiết kế chi tiết toàn bộ Kiến trúc và Nội thất. Hợp đồng cấp 2 (thường thấy đối với tầng lớp trung lưu) là Hợp đồng để thiết kế đến mức chi tiết phần Kiến trúc (tuy nhiên số lượng chi tiết lại cũng tùy thuộc), tuy nhiên với phần Nội thất thì chỉ vẽ định hướng. Do đó, số lượng bản vẽ nội thất là không thể nào đầy đủ. Đây là trường hợp chúng ta bàn đến ở trên. Giá trị hợp đồng cấp 2 thì được tính toán ban đầu rồi tuy nhiên phần chúng tôi giúp thêm là nằm ngoài hợp đồng, phần này (gần như) miễn phí. Vì sao mà giúp thêm, bởi số lượng bản vẽ đâu có đầy đủ. Lúc này thường có những câu chuyện như sau: “Cho mình hỏi chút bên thiết kế, phần bản vẽ này không có trong hồ sơ, các bạn xem định hướng thế nào thì nói cho thợ.”  hoặc từ chúng tôi “Anh chị cho chúng tôi lịch khi nào thi công đến phần ấy (phần không có trong bản vẽ) chúng tôi có thể giúp đỡ?”. Tuy nhiên để làm việc được với nhau về phần này thì thường hai bên phải hiểu nhau và tôn trọng nhau. Đạt được hiệu quả của phần này rất khó bởi thường xảy ra 2 tình trạng phổ biến: Trường hợp 1 là chủ nhà tốt tính nhưng gặp KTS không đủ tốt hoặc KTS tốt cũng chẳng giúp được và trường hợp ngược lại là KTS tốt tính nhưng không gặp đúng chủ nhà tốt hoặc chủ nhà tốt nhưng không hiểu KTS. Lúc này sự nghi hoặc giữa hai bên xảy ra, thiếu tin cậy lẫn nhau dẫn đến thiếu hợp tác và dừng công việc sớm. Trường hợp 1 thì KTS sẽ suy ngẫm rằng (hoặc nói chuyện nội bộ với nhau) “Thiết kế phí không đủ, nói thật bên thiết kế mình cũng muốn thiết kế bổ sung thêm phần chi tiết nội thất nhưng lấy đâu ra chi phí mà vận hành văn phòng.”. Trường hợp 2 thì chủ nhà (có lẽ) sẽ suy ngẫm rằng “Thôi mình dừng phần này lại đây thôi, tự lo tiếp phần nội thất vậy, chứ hỏi bên thiết kế mãi lấy tiền đâu ra mà trả phụ phí”.  Thực ra nhiều khi KTS đã hỏi phụ phí đâu mà khách hàng đã lo ngại. Người viết cũng gặp tình trạng tương tự, khi mình cứ chủ động đề nghị phần này nên thế này nên thế kia mới hợp thẩm mỹ, nhưng chủ nhà e ngại, chẳng nhẽ lúc ấy mình phải thành thật nói ra “Phần này tôi không lấy tiền thiết kế mà”. Cuối cùng khách hàng im lặng chuyển sang chủ đề khác, còn mình cũng im lặng. Tất nhiên một thời gian sau những phần đó được xây theo cách khác.

Trên đây là phần giải thích của MODS Architecture Design Group. Hi vọng sự giải thích này giúp đỡ nhiều cho khách hàng của chúng tôi, kể cả những người ngoài vào xem website không có ý tìm kiếm KTS để thiết kế nhà thì có lẽ cũng có thêm chút hiểu biết về nghành thiết kế, và kể cả những người có ý định tìm kiếm KTS để thiết kế công trình của họ nhưng không phải là chúng tôi. Và tất nhiên như ở phần đầu bài đã trình bày, sự giải thích này thậm chí cũng có thể có ích cho những đồng nghiệp trẻ trong nghành thiết kế, khi mà ở Việt Nam các KTS sau khi tốt nghiệp có điều kiện hành nghề và mở văn phòng rất sớm.

Với tinh thần khách quan và thiện chí, xin cảm ơn ạ.

--- 

- MODS -

--- 

(Bài viết đúc kết từ các nguồn tài liệu khác nhau và từ kinh nghiệm của người viết - The article originates from different sources and from the writer's experience.)