[2] CÁC GIAI ĐOẠN THIẾT KẾ (Design Phases)

1 - Định Nghĩa Chung

design-phases-table-landscape.pdf

Tải về PDF • 106KB

Thường khi chúng ta nói đến Giai Đoạn Thiết Kế, hay Chu Trình Thiết Kế ở tiếng Việt chúng ta nghĩ ngay đến các công việc thiết kế của bên thiết kế, thuộc về 3 giai đoạn đó là Thiết Kế Sơ Bộ, Thiết Kế Cơ Sở và Thiết Kế Chi Tiết. Và khi chuyển ngữ để tìm kiếm trên Google chúng ta dịch sang từ tiếng Anh tương ứng là Design Phases (các giai đoạn thiết kế) hoặc Design Process (chu trình thiết kế), tuy nhiên, thường cho ra 3 kết quả: 5 giai đoạn, 6 giai đoạn hoặc 7 giai đoạn, trong đó bao gồm một số giai đoạn không phải làm công tác thiết kế và cũng không phải là hoàn toàn công việc của bên tư vấn.

• 6 là kết quả phổ biến, nghĩa là không tính giai đoạn Hồ Sơ Cấp Phép (số 4 cột phải), có lẽ giai đoạn này được lồng ghép trong một giai đoạn nào đó, phù hợp với thời điểm phải thực hiện hồ sơ cấp phép để nộp.

• Tương ứng với việc nói trên, nếu tính cả giai đoạn Hồ Sơ Cấp Phép thì sẽ cho ra kết quả là 7 như cột phải.

• Nếu kết quả là 5 thì đây là định nghĩa lâu rồi và không tính giai đoạn Hồ Sơ Cấp Phép (số 4 cột phải) và Tiền Thiết Kế (số 1), nghĩa là hai đề mục công việc này - Tiền Thiết Kế và Hồ Sơ Cấp Phép - vẫn nghiêm túc có trong chu trình công việc nhưng không được đánh số và ghi vào danh sách Các Giai Đoạn Thiết Kế như định nghĩa.

Điều này gây ngạc nhiên cho nhiều người đúng không? Chúng ta phải phân biệt rõ vì từ Design Phases trong trường hợp này không phải là Các Giai Đoạn Thiết Kế Đơn Thuần mà là Các Giai Đoạn Có Liên Quan Đến Công Việc Thiết Kế thì đúng hơn (The Project Phases That Related To Design Work), tương tự với Design Process không phải là Chu Trình Thiết Kế Đơn Thuần mà là Chu Trình Liên Quan Đến Công Việc Thiết Kế (The Project Process That Related To Design Work). Các giai đoạn mà người thiết kế ít làm công tác thiết kế đó là hai giai đoạn sau khi thiết kế chi tiết là Thương Thảo Quyết Định Nhà Thầu và Quản Lý Công Trường, và giai đoạn Hồ Sơ Cấp Phép thường diễn ra trước hoặc sau giai đoạn Thúc Tiến Thiết Kế (Thiết Kế Cơ Sở).

Các bạn lưu ý việc này nhỡ khi chuyển ngữ "các giai đoạn thiết kế" thành “Design Phases” và "chu trình thiết kế" thành “Design Process” và tìm kiếm trên mạng với các từ khóa tiếng Anh này dễ khiến lúng túng hoặc hiểu nhầm. Như vậy nếu chỉ tính các giai đoạn bao gồm các công việc chủ động của bên thiết kế thì trừ đi 1 giai đoạn ít có tính chất thiết kế là Hồ Sơ Cấp Phép, chúng ta còn lại 6 giai đoạn như cột bên trái.

Vì sao có các giai đoạn ít liên can đến thiết kế vẫn được đưa vào danh sách? | Why are some phases that not much related to design work still included in the list?

Giai đoạn đầu tiên - Tiền Thiết Kế - được đưa vào vì ở lúc này hai bên tiếp xúc làm quen và tìm hiểu lẫn nhau, bên thiết kế thăm nom khảo sát thực trạng trước khi dự án được tiến hành thiết kế. Giai đoạn này đôi khi diễn ra khi chưa ký hợp đồng, và có thể sau đó hai bên không tiếp tục cộng tác. Đối với bên tư vấn, giai đoạn này nếu trước khi ký hợp đồng thì thường có thể thăm nom khảo sát và tư vấn miễn phí trong nhiều trường hợp, và cũng cân nhắc trong những trường hợp khác.

Giai đoạn Thương Thảo Quyết Định Nhà Thầu thoạt nghe không liên can đến thiết kế, đúng là nó ít liên can nhưng mà không phải là không thiết kế. Giai đoạn này tùy vào công việc và tùy vào nơi tổ chức công việc mà bên thiết kế có tham gia hay không. Công việc thiết kế ở đây chính là việc cập nhật thiết kế - bản vẽ của hai bên: nhà thầu và tư vấn kiến trúc, sau khi các nhà thầu đã được chọn và được chủ nhà giới thiệu cho bên thiết kế để làm việc với nhau.

Giai đoạn cuối - Quản Lý Công Trường - có thể không nằm trong chu trình của người thiết kế hoặc trông có vẻ vậy nhưng thực tế thì bên thiết kế tham gia rất nhiều trong khi công trình đang được xây lên, không chỉ là việc Giám sát, mà còn là việc điều chỉnh thiết kế, thường là sửa các chi tiết thiết kế cũ cho phù hợp, nhưng thậm chí thay đổi bởi một thiết kế mới, có thể không dành cho toàn bộ công trình mà dành cho một số chi tiết hay bộ phận của công trình, để phù hợp với tình trạng thi công và tình hình thực tế (điều kiện kinh tế, cung ứng vật liệu,...).

Tính chất của các giai đoạn thì người viết không trình bày nhiều nhằm tránh bài viết dài, nhưng trên bề mặt ý nghĩa của tên chữ của giai đoạn thì người dân bình thường cũng có thể hiểu được. Ở phần 2 tiếp theo cũng có giải thích khái quát 3 giai đoạn chính của bên Thiết kế.

design-phases_illustrative-images

design-phases_start&completion

2 - Một số thuật ngữ tên các giai đoạn cùng ý nghĩa nhưng khác từ ngữ

Ở Việt Nam cũng như một số nơi khác mà người viết tham khảo, các văn phòng hầu như chỉ đặt tên 3 giai đoạn thiết kế cho công việc của họ, nghĩa là các giai đoạn công việc chủ động của mỗi bên thiết kế, đó là Thiết Kế Sơ Bộ, Thúc Tiến Thiết Kế và Thiết Kế Chi Tiết. Tuy vậy đối với 3 giai đoạn này, cách đặt tên cho chúng là khác nhau cho dù tính chất công việc là giống nhau, thường là khi họ chuyển ngữ sang tiếng Anh. Vậy nên dưới đây người viết trình bày một số sự giải thích để giúp khách hàng hay đồng nghiệp hiểu rõ, bởi chính người viết cũng bị lúng túng khi vào các công ty khác nhau thấy cách đặt tên khác nhau.

Giai đoạn 2 - Thiết Kế Sơ Bộ

The 2nd phase - Schematic Design

Từ chỉ tính chất của giai đoạn này được Việt Nam và quốc tế dùng chung là “sơ bộ”, khi đặt tên giai đoạn ở Tiếng Anh là Schematic Design hoặc là Preliminary Design. Đây là giai đoạn đầu tiên mà gần như chỉ có bên thiết kế tham gia mà chưa có các bên khác (bộ môn khác). Lúc này người thiết kế bắt tay vào việc thiết kế và hoàn thành một bộ các bản vẽ một cách sơ lược nhất nhưng phải đầy đủ để khách hàng rõ được công trình tương lai của mình trông như thế nào. Vậy còn Concept Design (Thiết Kế Ý Tưởng) thì sao? Chẳng phải đây là giai đoạn rất quan trọng, và nhiều người hay nhắc đến Concept Design trong quá trình thiết kế? Nó là một quá trình thuộc về Thiết Kế Sơ Bộ nhưng nhiều văn phòng, công ty muốn dùng từ Concept Design thay cho từ Schematic và Preliminary nhưng bản chất công việc là giống nhau. Như vậy tổng kết lại tên giai đoạn này cùng với tên tiếng Anh tương ứng như sau:

Thiết Kế Sơ Bộ

Schematic Design,

Preliminary Design

---

Thiết Kế Ý Tưởng

Concept Design,

Conceptual Design 

--

--

Giai đoạn 3 - Thúc Tiến Thiết Kế

The 3rd phase - Design Development

Giai đoạn này là giai đoạn trung gian giữa Thiết Kế Sơ Bộ và Thiết Kế Chi Tiết. Thiết Kế Sơ Bộ hay Thiết Kế Ý Tưởng sau khi được duyệt sẽ được nâng lên một chút để làm rõ thiết kế và có thêm sự tham gia của các bộ môn khác như Kết cấu, Cơ – Điện – Cấp Thoát Nước. Ở Việt Nam giai đoạn này được pháp luật quy định và cũng được nhiều công ty sử dụng là Thiết Kế Cơ Sở. Ở thuật ngữ tiếng Anh khi dịch sang tiếng Việt thì giai đoạn này được gọi là Thiết Kế Hiện Thân hay Thúc Tiến Thiết Kế. Như vậy tổng kết lại tên giai đoạn này cùng với tên tiếng Anh tương ứng như sau:

Thúc Tiến Thiết Kế,

Thiết Kế Phát Triển,

Khai Triển Thiết Kế

Design Development,

Developed Design,

Development Design 

---

Thiết Kế Cơ Sở,

Định Hình Thiết Kế,

Thiết Kế Nhận Dạng

Identified Design,

Forming Design

---

Thiết Kế Hiện Thân  

Embodiment Design

* Lưu ý:

1.   Nhiều công ty dịch từ Thiết Kế Cơ Sở là Basic Design, việc này không sai nhưng bản chất từ Anh ngữ này lại giống như Việt ngữ khi mà Basic vừa được hiểu là “căn cứ”, “cơ sở” nhưng cũng có nghĩa là “cơ bản”, “cốt yếu”. Hiện tại thuật ngữ Basic Design được dùng theo nghĩa “thiết kế cơ bản”, “thiết kế cốt yếu” rồi nên các bạn tránh hiểu nhầm nếu nộp Hồ Sơ Thiết Kế Cơ Sở mà dùng song ngữ. Hiện tại người viết dùng từ Identified (nhận dạng) hoặc Forming (định hình, nhận dạng) khi chuyển sang Anh ngữ hoặc có thể giữ nguyên từ ở định nghĩa giai đoạn bằng Tiếng Anh là Design Development (xem bảng), còn tên Việt ngữ thì phải giữ đúng tên là Hồ Sơ Thiết Kế Cơ Sở theo đúng quy định pháp luật.

2.   Một số công trình lớn buộc phải làm theo quy định pháp luật Việt Nam thì có thêm một giai đoạn sau giai đoạn Thiết Kế Cơ Sở là Thiết Kế Kỹ Thuật (Technical Design) nhằm làm rõ hơn nữa Thiết Kế Cơ Sở trước khi thực hiện bản vẽ thi công. Tuy nhiên trong nội bộ bên thiết kế thì không cần phải tạo ra giai đoạn này trong quá trình thiết kế bởi vì Thiết Kế Cơ Sở (Forming Design, Identified Design) tên khác là Thúc tiến Thiết Kế (Design Development) khi làm kỹ thì đã chứa đựng đầy đủ nội dung kỹ thuật rồi. "Thiết kế kỹ thuật" là tính chất của thiết kế dùng chung cho tất cả các giai đoạn sau giai đoạn sơ bộ.

Giai đoạn 4 - Thiết Kế Chi Tiết

The 4th phase - Construction Documents

Đây là giai đoạn cuối cùng của việc thiết kế trước khi (chính thức) xuất hồ sơ chuyển ra công trường. Từ Việt Nam lâu nay dùng là Thiết Kế Bản Vẽ Thi Công, từ tiếng Anh tương ứng trên bảng là Construction Documents. Một số thuật ngữ Việt khác dùng thay thế là Thiết Kế Kỹ Thuật Thi Công, Thiết Kế Chi Tiết, Thiết Kế Kỹ Thuật Chi Tiết, Thiết Kế Thi Công. Một số thuật ngữ tiếng Anh thay thế là Construction Technical Design, Execution Technical Design, Detailed Design, Detail Design, Technical Detailed Design. Như vậy tổng kết lại tên giai đoạn này cùng với tên tiếng Anh tương ứng như sau:

Hồ Sơ Thi Công,

Thiết Kế Bản Vẽ Thi Công

Construction Documents,

Construction Drawing Design,

Executive Drawing Design

---

Thiết Kế Kỹ Thuật Thi Công

Construction Technical Design,

Execution Technical Design

---

Thiết Kế Chi Tiết

Detail Design,

Detailed Design

---

Thiết Kế Kỹ Thuật Chi Tiết

Technical Detailed Design

----------------------------------------

Trước khi kết thúc bài viết này chúng tôi có lưu ý quan trọng này mà điều này có lẽ quý giá đối với khách hàng. Đó là trong công việc của các kiến trúc sư chúng tôi, đối với các công trình nhỏ và vừa, phần nhiều đều thiếu đi một giai đoạn trong quá trình thiết kế. Dường như nhà tư vấn thiết kế sau khi hoàn thành Thiết Kế Sơ Bộ (2) thì tiến đến giai đoạn Thiết Kế Chi Tiết (4) luôn chứ căn bản không qua giai đoạn Thúc Tiến Thiết Kế (3). Tình trạng này thì không hẳn là sai trái bởi do thị trường quyết định, và điều này cũng nên được thông cảm bởi có những văn phòng nhỏ, kinh tế eo hẹp phải quyết định như vậy, mặt khác ở phía bên kia là khách hàng không có điều kiện kinh tế dư dả cũng chấp nhận như vậy . Tuy nhiên vấn đề ở chỗ là khi bạn muốn thiết kế kỹ lưỡng cho khách hàng, bạn muốn khách hàng đi cùng với bạn qua hết các giai đoạn thiết kế, thì bạn cũng khó giải trình với họ về giá trị hợp đồng hoặc khách hàng có thể so sánh đội nhóm của bạn với những đội nhóm khác. Vậy nên nếu khách hàng biết trước việc này trước khi tìm đến nhà tư vấn thì tốt hơn nhiều. Chúng tôi đã trình bày rõ hơn ở một bài viết khác là "[3] Các Giai Đoạn Thiết Kế Nhà Ở - Bao Nhiêu Giai Đoạn Thì Đủ?" Mong bạn bớt chút thời gian đọc cả hai bài này thì sẽ có được sự nắm bắt tổng quát.

Xin cảm ơn.

- MODS -

--- 

(Bài viết đúc kết từ các nguồn tài liệu khác nhau và từ kinh nghiệm của người viết - The article originates from different sources and from the writer's experience.)